Op 16 en 17 september 2019 ging het 12e Vlaams congres kinder- en jeugdpsychiatrie en psychotherapie door in KU Leuven campus Gasthuisberg met als hoofdthema “Samenwerken!? Samen werken!?”.
Een delegatie van team jeugd nam deel aan het congres. Naast een blij weerzien van collega’s en het ontmoeten van vele anderen, was het een boeiende 2-daagse van plenaire lezingen, symposia en workshops. De heer Mark Leys gidste de gegadigden door de gelaagdheid van netwerken in de geestelijke gezondheidszorg, prof. dr. Peter Adriaenssens benoemde het conflict als een bron van het unieke samenkomen, prof. Bram Orobio de Castro wees de deelnemers erop hoe samenwerken kan voorkomen dat gedragsproblemen escaleren en tenslotte maakten we via prof. Peter Dijkstra kennis met ‘de beweging van 0 (nul)’ in Nederland die als doel heeft te streven naar nul opnames van kinderen in de geestelijke gezondheidszorg en de jeugdhulp.
Deelnemers konden vervolgens kiezen tussen tal van symposia en workshops. Ook team jeugd bracht een workshop met als titel: “Een klinkende samenwerking – samenwerken, hoe doe je dat?” door Lynn Cuvry, Katrien Scheers, Annelies Schuermans en Karen Volckaert. We wilden de deelnemers aan den lijve laten voelen hoe het is om je veilig/onveilig te voelen in groep, hoe het is om samen te klinken. In onze eerder op het individu gerichte samenleving lijkt groepstherapie immers minder aan te sluiten bij de huidige denkwijze over in therapie gaan.
In een maatschappij waar individualiteit, privacy en individuele keuzes maken vooraan staan, kiezen we nochtans op team jeugd overtuigd voor een therapeutisch groepsprogramma, zonder voorbij te gaan aan de individuele noden van jongeren. Recente trauma-onderzoeken van onder andere Stephen Porges en Bessel Van de Kolk sterken ons in deze keuze. Hun onderzoek wijst op het belang van leven in verbondenheid met anderen om tot verandering te komen. Tegelijk is een gevoel van veiligheid noodzakelijk om tot verandering te komen, we moeten ons op een veilige manier verbonden voelen met anderen.
Na een ‘introductie’ waarin we de workshop situeerden en ons publiek leerden kennen, kwam het ‘hoofdthema’ veiligheid aan bod. In trauma-literatuur wordt vaak verwezen naar de impact van trauma op ons lichaam via een stressreactie met hormonale veranderingen en een verstoord immuunsysteem als gevolg (hypothamalo- hypofysaire-bijnieras) om diverse symptomen te verklaren.
Onderzoek van neurowetenschapper Stephen Porges reikt ons de polyvagaaltheorie aan, een theorie waarin de werking van de nervus vagus, een belangrijke zenuw die vertrekt vanuit de hersenen en organen tot in borst- en buikholte bezenuwt, centraal staat. Hij toont aan hoe deze zenuw bij de mens, anders dan bij andere zoogdieren, is uitgerust met vezels die ons aanzetten tot mobiliseren (orthosympatisch zenuwstelsel – fight or flight), tot sociale betrokkenheid (parasympathisch zenuwstelsel – gevoel van veiligheid, wederkerigheid, verbinding) of tot immobiliseren (blokkeren, dissociëren, flauw vallen – freeze).
Na deze eerder theoretische achtergrond kwamen de ‘exposities: forte & piano’ (muziektermen voor een luide en zachte dynamiek). We lieten de deelnemers muziek horen, een compilatie van liedjes aangereikt door de jongeren op de afdeling jeugd, waarbij we telkens polsten naar gedachten en naar waar de deelnemers iets in hun lijf voelden.
Tijdens de ‘reprise’ werd de link gemaakt naar hoe we die ervaring van hoe geluid zowel een onaangenaam en onveilig als een aangenaam en veilig gevoel kan oproepen, toepassen in de groepswerking op de afdeling jeugd. Onze stem als werkinstrument, luid versus stil, stemtimbre, maar ook lichamelijke afstand en nabijheid en omgevingsgeluiden zijn hierin de werkbare ingrediënten. Tenslotte kwam de ‘coda’, het samen klinken. In een context waarin onze spanning tot een verdraaglijk niveau was gezakt, werd het sociale betrokkenheidssysteem bij ons allemaal aangewakkerd en in een veilige omgeving hebben we geklonken dat het een lieve lust was.